#สุขภาพน่ารู้ : ไกลยุง (ยุงไม่ค่อยกัด) | บล็อกบ้านสุขภาพ โดย นพ.วัลลภ พรเรืองวงศ์

ภาพจาก สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์สาธารณสุข

คำนำ : สำนักข่าวเดลีเมล์ ตีพิมพ์เรื่อง "สารพัดยอยุงแสนยุ่ง" และ อ.อนาฮัด โอ'คอนเนอร์ ตีพิมพ์เรื่อง "จริงไหม: ยุงชอบกัดผู้หญิง" ใน นิวยอร์ค ไทมส์ ผู้เขียน (นพ.วัลลภ พรเรืองวงศ์) จึงเล่าสู่กันฟังใน บล็อกบ้านสุขภาพ

TSR99Blog ขออนุญาตจัดข้อความและปรับปรุงเรียบเรียงเนื้อหานิดหน่อย เพื่อให้สะดวกในการอ่านใน Blogger ครับ

หมอวัลลภ ท่านเกริ่นในบทความว่า

โลกเบี้ยวใบนี้มียุงมากกว่า 3,500 สายพันธุ์ (สปีชีส์ / species) ยอยุงแสนยุ่งเหล่านี้เป็นนักมังสวิรัติ (vegetarians) กินน้ำหวานจากดอกไม้ (nectar) เกือบตลอดชีวิต จะ "ไม่มังฯ (มังสวิรัติ)" เฉพาะยุงตัวเมีย ตอนจะสร้างและวางไข่ เพื่อให้ได้สารอาหารเพิ่มขึ้น การศึกษาที่ผ่านมาพบว่า ยุงชอบ "เป้า (target)" ใหญ่มากกว่าเล็ก ชอบกัดคนตัวโตมากกว่าคนตัวเล็ก ชอบคนอ้วนมากกว่าคนผอม ยุงชอบคนท้องมากกว่าคนไม่ท้อง

และทั้งหมดต่อจากนี้ TSR99Blog ก็นำบทความของ หมอวัลลภ มาสรุปเนื้อหาแบบย่อๆ หากต้องการอ่านฉบับเต็มก็สามารถเข้าไปอ่านได้ที่ บล็อกบ้านสุขภาพ

ยุงมีแนวโน้มจะเลือกกัดคนบางคนมากเป็นพิเศษ ซึ่งยังไม่ทราบแน่ว่า ทำไม การศึกษาที่ผ่านมาพบว่า ปัจจัยต่อไปนี้ดึงดูดยุงมากเป็นพิเศษ

ภาพจาก doyouknow.in.th

(1) คาร์บอนไดออกไซด์ : ยุงมีอวัยวะตรวจจับแก๊สนี้อยู่ที่ขากรรไกรบน ตรวจจับได้ในระยะเกือบ 50 เมตร คนตัวโตหรือตัวหนัก คนที่มีอัตราการเผาผลาญกำลังงานสูง เช่น ทำงานหนัก ออกกำลังหนัก เป็นไข้ ปล่อยแก๊สนี้มาก ถ้ามีลมพัดแรงหรือการระบายอากาศดีมากจะทำให้แก๊สนี้พัดออกไปจากตัวได้เร็ว คนจึงถูกยุงกัดได้ง่ายขึ้นในที่อับลม

(2) กลิ่นตัว-กลิ่นเหงื่อ : คนเรามีสารเคมีที่ระเหยออกจากผิวหนังประมาณ​ 500 ชนิด ทำให้มีกลิ่นตัวไม่เหมือนกัน ยุงชอบกลิ่นตัวของคนบางคนและเลือกที่จะกัดคนบางคนก่อนคนอื่น ยุงมีตัวรับกลิ่นรูปร่างคล้ายเสาอากาศ TV ที่หัว ตัวอย่างกลิ่นที่ยุงแมลงรับกลิ่นได้ คือ เหงื่อ กรดแลคติค กรดยูริค ออคเทนอล (octenol)

 (3) อุณหภูมิ-ความร้อน : ยุงชอบคนตัวร้อนตัวอุ่นมากเป็นพิเศษ คนที่ทำงานหนักหรือออกกำลังตอนค่ำ จะเสี่ยงยุงมากขึ้น และเสี่ยงมากกว่านั้นถ้านุ่งผ้าถุงหรือโสร่ง (ยอยุง... ชอบมุดถ้ำ)

(4) ตั้งครรภ์-มีท้อง : คนที่ตั้งครรภ์มักจะตัวอุ่นหรือร้อนขึ้น เหงื่อออกง่ายขึ้น การศึกษาที่ผ่านมาพบว่า คนท้องตัวอุ่นหรือร้อนมากขึ้น 0.72 องศาเซลเซียส เพิ่มเสี่ยงถูกยุงกัด 2 เท่าของคนไม่ท้อง

(5) แอลกอฮอล์ : ปี 2002/2545 การศึกษาจากญี่ปุ่น อาสาสมัคร 13 คน ให้ดื่มเบียร์ 1 ขวด พบว่า การดื่มแอลกอฮอล์เพิ่มเสี่ยงยุงกัด กลไกที่เป็นไปได้ คือ แอลกอฮอล์ทำให้อุณหภูมิที่ผิวหนังเพิ่มขึ้น และกลิ่นตัวแรงขึ้น การศึกษาจากฝรั่งเศสในปี 2554 ทำในกลุ่มตัวอย่าง 15 คนพบว่า เบียร์เพิ่มเสี่ยงยุงกัดเช่นกัน

(6) คนโสโครก : การศึกษาจากเนเธอร์แลนด์ ปี 2011/2554 พบว่า ยุงอาฟริกันชอบคนที่มีจำนวนแบคทีเรียผิวหนังสูง การศึกษาที่ผ่านมาพบว่า ยุงเขตร้อนที่เป็นพาหะเชื้อมาลาเรีย (ไข้จับสั่น) ชอบคนที่มี "กลิ่นเท้า" แรง

(7) กลิ่นไล่ยุง : นักวิทยาศาสตร์พบว่า คนบนโลก 1/10 ปล่อยกลิ่นไล่ยุงได้ (แต่กันยุงไม่ได้ 100%) ตัวอย่างกลิ่นไล่ยุง เช่น กลิ่นคีโตน (ketones) กลิ่นคล้ายผลไม้สุกงอมมากใกล้จะเน่าเสีย (sicky sweet fruit) ฯลฯ คนบางคนมีสารนี้ในกลิ่นตัวมากกว่าคนทั่วไป คนไข้เบาหวานที่ระดับน้ำตาลในเลือดสูงจนช็อคมีสารนี้เพิ่มขึ้น นักวิทยาศาสตร์สันนิษฐานว่า กลิ่นคีโตนคล้ายกลิ่นผลไม้สุกงอมอาจทำให้ยุงสับสนเลยไม่ค่อยอยากกัด เช่น งงว่า เอ! นี่มันคนหรือต้นไม้

ภาพจาก thainannyclub.com

(8) ยุงกัดเจ็บไม่เท่ากัน : คนบางคนแพ้ยุง โดนหน่อยก็คัน

(9) กลุ่มเลือด : การศึกษาจากญี่ปุ่น ปี 2004/2547 พบว่า ยุงมีแนวโน้มจะกัดคนที่มีเลือดกรุ๊ป O เป็น 2 เท่าของกรุ๊ป A ส่วนกรุ๊ป B จะอยู่กลางๆ คนไทยมีเลือดกรุ๊ป O มากที่สุด รองลงไปเป็น B A และ AB ตามลำดับ

(10) สีเสื้อ : การศึกษาจากมหาวิทยาลัยฟลอริดา สหรัฐฯ พบว่า ยุงแต่ละสายพันธุ์ชอบเสื้อผ้าสีไม่เหมือนกัน ชอบคนสวมเสื้อผ้าสีเข้มมากกว่าสีอ่อน

หมอวัลลภ ท่านได้สรุปเรื่องสีที่น่าสนใจในช่วงท้ายเอาไว้ว่า

ถ้าเป็นแมลงอื่น เช่น ผึ้ง ต่อ แตน ฯลฯ มักจะชอบสีค่อนไปทาง "ฟ้า-น้ำเงิน" กลไกที่เป็นไปได้ คือ แมลงมองเห็นสีฟ้า สีน้ำเงิน ไปจนถึงอัลตราไวโอเลต (ultraviolet หรือ UV) ได้ดีกว่าคน ผู้เชี่ยวชาญแนะนำว่า ถ้าเป็นพื้นที่เสี่ยงแมลงกัดต่อยให้หลีกเลี่ยงการปลูก ดอกไม้สีฟ้า-น้ำเงิน ให้มากที่สุด หลีกเลี่ยงการปลูก ดอกไม้สีเขียว-แดง รองลงไป หรือถ้าต้องการให้แมลงมารบกวนน้อยหน่อยตอนกลางคืนให้เลือกใช้ ไฟสีไปทางเหลือง เพราะจะดึงดูดแมลงน้อยกว่า 

และ

ยอยุงแสนยุ่งไม่เป็นอย่างนั้น สีอะไรก็กัดได้หมด ทางที่ดี คือ ติดมุ้งลวด กางมุ้งไว้ และอย่าลืมติดมุ้งลวดห้องน้ำด้วย เพราะยุงชอบกัดเนื้อเยื่ออ่อนในร่มผ้ามากเป็นพิเศษ และอย่าลืม ล้างมือ ล้างเท้า อาบน้ำตามโอกาส เพราะยุงมีแนวโน้มจะชอบกัด "คนกลิ่นแรง" 

ที่มา - บล็อกบ้านสุขภาพ | Ref1 - nytimes.com | Ref2 - dailymail.co.uk